Atatürk Döneminde Seçimler

 1934 BELEDİYE SEÇİMLERİ  

1934 Belediye seçimleri Mustafa Kemal Atatürk’ün sağlığında yapılan ikinci yerel seçimlerdir. İlkine (1930), muhalefetteki SCF ile rekabet halinde girilmesine rağmen CHF, bu seçimlere tek parti olarak iştirak etti. 1934 seçimlerinde de başka rakip olmamasına rağmen, seçim hazırlık sürecinin başlangıcından son gününe dek, halk seçime karşı duyarlı hale getirilmeye çalışıldı. Bu süreçte CHF’nin propagandası yapılır ve katılım oranı ve bilinci üzerinden meşruiyet kazandırma kaygısı yaşanır.   Bu seçimlerin diğer bir ayırt edici özelliği; belediye azası olarak seçilecek adaylar için asil ve yedek olmak üzere106, alternatif sağlanmış  olmasıdır. 1935 genel seçimlerinde bile CHF adaylarının koltuk sayısı kadar aday göstermiş olacağı düşünüldüğünde, birkaç kişi de olsa (ki bunlar da CHF mensubudur) farklı adaylar arasından seçim yapılacak olması, büyük bir demokrasi uygulaması olarak ifade edilir.   Belediye Kanunu gereği eylül ayında yapılması planlanan seçimlere ilişkin olarak, 25 Haziran 1933 yılında kabul edilen “CHF İntihap Yoklama Talimatnamesi”107 çerçevesinde, 1934 Ağustos ayı itibariyle seçim çalışmalarına başlanır.108 Tüzük gereği ildeki CHF Vilayet  İdare Heyetince oluşturulacak olan teftiş heyetleri, seçim defterlerini kontrol ederek hem oy verecek olanları hem de adaylık için gelen başvuruları inceler.109 Belediye seçim çalışmaları İstanbul, Ankara, İzmir ve Adana gibi büyük illerden başlanarak seçmen sayısı oranında hazırlık süresi hesaplanarak tüm vilayetlerde icra edilir.110 CHF, seçimden önce ve seçim sırasında çeşitli neşriyat yapar ve seçim günlerinde  şehirlerin muhtelif yerlerinde, halk hatiplerine fırka namına intihap nutukları söyletir.111 Ekim ayının başından itibaren Fırka, seçim çalışmasına başladı. Fırka teşkilatı, önce beyannameler bastırarak  şehirlerin her tarafına dağıtır, bu beyannamelerde vatandaşlar oylarını kullanmaya davet edilir. Ankara Radyosu da seçim müddetince seçimle ilgili haberler verir. Mesela dağıtılan beyannamelerinin birinde şunlar ifade edilir: “Cumhuriyet vatandaşı için en kutsi hak, intihap hakkıdır. Bu hakkını kullan, vazifeni yap.”

Basına yansıdığı kadarıyla tüm  şehirlerde seçim, coşku içinde ve kutlamalarla geçti. İzmir’de Cumhuriyet Meydanı ve tüm şehir bayraklarla süslenir, ulaşım araçları seçim tezahüratlarından dolayı işlemez. Bu büyük tezahürat alaylarında gençler ellerinde binlerce meşale taşır. Binlerce kadın bu alayın içinde yürür ve bütün kafileler hep bir ağızdan onuncu yıl marşını söylerler.

Bazı  şehirlerde bir gün, büyük  şehirlerde yaklaşık bir hafta süren seçimler, ekim ayı ortasında ülke genelinde tamamlandı. 519 belediyede seçme hakkına haiz 1.765.404 vatandaştan 1.059.758 kişi (% 60) oy kullandı. Resmi veri olmamakla birlikte seçmenlerin yarısının kadın olduğu bilinmektedir. Oyların hemen hepsi CHF mensuplarına verilir. CHF dışı verilen oyların yurt genelinde 100’ü aşmadığı belirtilir.124 Seçimlerin ardından CHF Genel Sekreteri Recep Peker, vilayet heyetlerine teşekkür yazıları gönderir:



Seçim Sonuçları
Seçimlerin ülke genelinde tamamlanmasının ardından gelinen noktayı CHF yönetimi kamuoyuyla paylaşır. Yapılan açıklamaya göre; “8  Şubat sabahı başlayan saylav seçimi yurdun her tarafında akşama kadar bitmiştir. Her yerde ittifakla CHF namzetleri seçilmişlerdir. Fırkaca namzet gösterilmeyecek müstakil saylavlık için boş  bırakılmış  olan on üç vilayette fırka ikinci müntehipleri Umumi Reislik Divanı’nın beyannamesinde yazılı maksada hizmet için reylerini muhtelif müstakil namzetlere vermişlerdir. Müstakil namzetlere verilen reyler nispeti her yerde başkadır.” 1935 seçimleri Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatta iken bulunduğu son genel seçimlerdir. Seçimlerin ikinci aşaması 8  Şubat’ta yapılır ve bir gün içinde tamamlanır. Partinin 17’si kadın olan 286 adayı oybirliğiyle mebus seçilir. 13 bağımsız adayın yanı sıra 4 azınlık 141 mensubu da meclise girer.

SONUÇ
 Mustafa Kemal Atatürk döneminde Türkiye Cumhuriyeti’nde üçü belediye, beşi genel seçim olmak üzere toplam sekiz seçim deneyimi yaşanır. Her seçim kendine has şartlar içinde gerçekleşir. Bu dönemde, çok partili denemelere rağmen, tek partinin yani CHF’nin etkin ve yönlendirici olduğu görülmektedir. Dolayısıyla her iki tür seçimleri de hemen hemen CHF namzetleri kazandı. Bu da devletin ideolojik zemininin güçlenmesini sağlar. Seçimlerde bürokrasi ise CHF’nin en önemli argümanlarından birisi olur.   Seçim çalışmalarında geçmiş‐gelecek çizgisine sık sık vurgu yapılarak halkın iradesi yönlendirilmeye çalışılır. CHF seçim çalışmalarında eğitim, sağlık, bayındırlık ve iktisadi tüm konularda bir takım hedefler gösterir, ulusal birlik, tam bağımsızlık, güçlü nesiller yetiştirme gerekliliğini öne çıkararak gelecekte yapılacak işlerin akamete uğramaması için halkın oylarına talip olduklarını söylenir. Bunlarla da CHF‐halk arasında organik bir bağ kurulma gayreti içinde olunur. Bu süreçte taraflar arasında bazı sorunlar yaşansa da bunlar günün şartlarında aşılır. Bu gibi deneyimler de günümüz Türkiye’sinin hazırlanmasında en başat rolü üstlenir.
İşte o dönemlerden bir kaç resim..

KAYNAK:
-Tarihin Peşinde
‐Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
‐Ayın Tarihi
‐Cumhuriyet 
‐Hakimiyet‐i Milliye Sponsor Bağlantılar